Η Φιλοσοφική Σχολή ήταν μία από τις πρώτες τέσσερις του Πανεπιστημίου (το οποίο ιδρύθηκε με το όνομα «Πανεπιστήμιο του Όθωνος») μαζί με τη Θεολογική, τη Νομική και την Ιατρική. Το αρχικό ιδρυτικό διάταγμα του 1836 την αναφέρει ως «Σχολή γενικών επιστημών», αλλά το διορθωτικό διάταγμα του 1837 ως «Φιλοσοφική Σχολή» και ο Προσωρινός Κανονισμός που δημοσιεύτηκε στο ίδιο ΦΕΚ ως «Σχολή της φιλοσοφίας και της άλλης εγκυκλίου παιδείας». Στα αντικείμενά της περιλαμβάνονταν και η Φυσική, η Χημεία, η Μαθηματική, η Φυσική Ιστορία και η Βοτανική. Στον προσωρινό κανονισμό τίθεται το ζήτημα του αν θα πρέπει η Φιλοσοφική να χωριστεί σε Τμήματα ή να συγκροτηθεί ανεξάρτητη Φυσικομαθηματική Σχολή και το θέμα παραπέμπεται σε ειδική επιτροπή. Η απόφαση να διασπαστεί η Σχολή λαμβάνεται τελικά το 1904, οπότε ιδρύεται η Φυσικομαθηματική Σχολή, η οποία μετεξελίχθηκε στη Σχολή Θετικών Επιστημών.
Η Φιλοσοφική Σχολή άρχισε να λειτουργεί με 15 καθηγητές (10 της Φιλοσοφικής και 5 της Φυσικομαθηματικής) και 18 φοιτητές. Ενδεικτικό της σπουδαιότητας των ανθρωπιστικών σπουδών για την εποχή εκείνη είναι το γεγονός ότι η φοίτηση ήταν τριετής, αλλά τόσο οι φοιτητές των τριών άλλων σχολών όσο και οι φοιτητές της Φιλοσοφικής που είχαν επιλέξει τις φυσικομαθηματικές επιστήμες ήταν υποχρεωμένοι να παρακολουθούν ένα επιπλέον έτος μαθημάτων Φιλοσοφίας, Ιστορίας και Φιλολογίας.
Στα 175 χρόνια της λειτουργίας της Φιλοσοφικής Σχολής πέρασαν από τις έδρες αρχικά και από τους Τομείς και τα Τμήματά της αργότερα πολλές επιφανείς μορφές των ελληνικών γραμμάτων, αρκετές από τις οποίες εμφανίζονται και στον κατάλογο των κοσμητόρων. Πέρα από όσους διετέλεσαν κοσμήτορες, καθηγητές της Σχολής υπήρξαν μεταξύ άλλων οι κλασικοί φιλόλογοι Ιωάννης Συκουτρής και Ι.-Θ. Κακριδής, ενώ στους αποφοίτους της συγκαταλέγονται σημαντικοί επιστήμονες και παιδαγωγοί, καθώς και λογοτέχνες και μουσικοί· από τους τελευταίους ορισμένοι διέκοψαν τις σπουδές τους πριν πάρουν πτυχίο. Ενδεικτικά αναφέρουμε τον γλωσσολόγο Μανόλη Τριανταφυλλίδη, τους παιδαγωγούς Δημήτρη Γληνό και Αλέξανδρο Δελμούζο, τους πεζογράφους Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και Στρατή Μυριβήλη, τους ποιητές Ιωάννη Γρυπάρη, Γεώργιο Δροσίνη, Γεώργιο Σουρή, Αριστομένη Προβελέγγιο, Νίκο Γκάτσο και τον μουσικό Μάνο Χατζιδάκι.
Ένα μέλος της Σχολής που δεν είναι ευρύτερα γνωστό, αλλά που εκ των πραγμάτων προκύπτει ότι πρέπει να υπήρξε ενδιαφέρουσα και ισχυρή προσωπικότητα, είναι η πρώτη φοιτήτρια της Ελλάδας Ιωάννα Στεφανόπολι, απόφοιτη του Ελληνικού Παρθεναγωγείου της Αικατερίνης Λασκαρίδου, η οποία γράφτηκε το 1890 με ειδική άδεια που ζήτησε από την κυβέρνηση η Σύγκλητος, για να σπουδάσει Φιλολογία. Την ακολούθησαν το 1892 η Θηρεσία Ροκά, επίσης στη Φιλολογία, και η Φλωρεντία Φουντουκλή, απόφοιτος του Αρσακείου, η οποία σπούδασε Μαθηματικά στην ενιαία τότε Σχολή.
Η Σχολή στεγάστηκε αρχικά στο οίκημα Κλεάνθη στην Πλάκα (τώρα Μουσείο της Ιστορίας του Πανεπιστημίου) ύστερα στο κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου και αργότερα στα κτήρια των οδών Σόλωνος (Νομική Σχολή), Ιπποκράτους και Αραχώβης. Κατά το ακαδημαϊκό έτος 1987-1988, εγκαταστάθηκε στο κτήριό της στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου.
Σήμερα η Φιλοσοφική Σχολή περιλαμβάνει 13 Τμήματα: Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Θεατρικών Σπουδών, Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Μουσικών Σπουδών, Παιδαγωγικό Τμήμα Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Ρωσικής Γλώσσας και Φιλολογίας και Σλαβικών Σπουδών, Φιλολογίας, Φιλοσοφίας, Ψυχολογίας. Τα Τμήματα προσφέρουν προπτυχιακά προγράμματα σπουδών, με ειδικεύσεις που αντιστοιχούν στα αντικείμενά τους, προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών, ορισμένα από τα οποία είναι διατμηματικά ή διιδρυματικά, καθώς και προγράμματα ανταλλαγών φοιτητών και προσωπικού Erasmus+, πρακτικής άσκησης και εκπαιδευτικά εργαστήρια. Οργανώνονται επίσης συνέδρια, ημερίδες και εκπαιδευτικές εκδρομές. Στη Φιλοσοφική Σχολή λειτουργούν, επίσης, εκτός από τη λαμπρή νέα Βιβλιοθήκη της, Μουσεία, Εργαστήρια και Κέντρα ειδικής έρευνας. Το ανθρώπινο δυναμικό της Σχολής περιλαμβάνει περίπου 30.000 φοιτητές, 300 μέλη ΔΕΠ, 100 μέλη ΕΕΠ, ΕΔΙΠ & ΕΤΕΠ και 100 διοικητικούς υπαλλήλους.
Στην εποχή της κρίσης οι ανθρωπιστικές σπουδές αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα: οι αρχές του ανθρωπισμού, όπως αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν στους προηγούμενους αιώνες, είναι τα φωτεινά σημεία που μπορούν να μας βοηθήσουν να βρούμε διέξοδο. Η Φιλοσοφική Σχολή προσπαθεί να προβάλλει και να προωθεί με κάθε τρόπο όλες αυτές τις αρχές: τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία, την ισότητα, τη δημοκρατία, την ανεκτικότητα και τον σεβασμό για το διαφορετικό (φυλή, εθνικότητα, θρησκεία, πεποιθήσεις και επιλογές), τα δικαιώματα των ζώων, τον σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον.
Πέρα από την αυτονόητη και καθολική σημασία της μελέτης του πολιτισμού, τα επιστημονικά αντικείμενα της Φιλοσοφικής Σχολής έχουν ιδιαίτερη σπουδαιότητα για την Ελλάδα, καθώς αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της οικονομίας: ο ελληνικός πολιτισμός δεν είναι μόνο ο ένας από τους δύο πόλους έλξης του διεθνούς τουρισμού, μαζί με την ελληνική φύση, αλλά είναι και ο ίδιος εξαγώγιμο προϊόν. Η διεθνής επιστημονική παρουσία των μελών της Φιλοσοφικής Σχολής, παρά τις αντίξοες συνθήκες σε όλα τα επίπεδα, το επιβεβαιώνει.